Ο Θεόδωρος Βρυζάκης και ο Ελληνικός Ναός του Manchester

Ο Θεόδωρος Βρυζάκης παρουσιάζεται ουσιαστικά ως ο πρώτος Έλληνας ζωγράφος του νεοελληνικού κράτους.

Με την ιδιότητά του αυτή, σύμφωνα με τα κυρίαρχα σχήματα της εθνικής ιδεολογίας του 19ου αιώνα, αποτέλεσε και την πρώτη απόδειξη της αναβίωσης των τεχνών, δηλαδή της συνέχειας του Ελληνισμού, της γενεαλογικής και βιολογικής ταύτισης και συνέχειας με τους αρχαίους Ελληνες.

Ο Βρυζάκης στο Manchester ακολουθεί το ναζαρηνό ιδίωμα, δηλαδή τη δυτικότροπη προσέγγιση των θρησκευτικών θεμάτων στην αγιογραφία. Συναντάμε το ανάμικτο ακαδημαϊκό και αναγεννησιακό λεξιλόγιο που αμφισβητεί τις τεχνοτροπικές συμβάσεις της ορθόδοξης ζωγραφικής.

Η προοπτική ανάπτυξη του φυσικού χώρου στο βάθος των παραστάσεων, η πλαστικότητα και η φροντίδα της φωτοσκίασης στην κατασκευή των μορφών, οι φυσιοκρατικές ανατομικές λεπτομέρειες των σωμάτων και του χώρου, αλλά και η χαρακτηριστική απουσία φωτοστεφάνων και γραπτών επιγραφών είναι οι πιο σοβαρές εκτροπές απο το στιλιστικό τυπικό της ορθόδοξης ζωγραφικής. Ο Βρυζάκης όμως υπακούει στα καθιερωμένα πρότυπα της Ορθοδοξίας και σέβεται την ορθόδοξη παράδοση.

Οι πρώτες εικόνες φτάνουν το 1861 και η ροή τους διαρκεί μέχρι το 1863, οπότε και ολοκληρώνεται το σύνολο. Η επαναστατική ζωγραφική του Βρυζάκη προωθεί μεθοδικά τη σχεδιασμένη εγγραφή της οικουμενικής Ορθοδοξίας στις νέες πολιτικές και εθνικές επιταγές του ελληνικού κράτους. Η πλαισίωση των μεγάλων εθνικών γεγονότων της Επανάστασης από εκκλησιαστικές φυσιογνωμίες είναι μόνιμη.

Στα έργα του η ορθόδοξη θρησκευτική συνείδηση τοποθετείται στο κέντρο του εθνικού προσδιορισμού. Το συνολικό έργο της αγιογράφησης επιδοκιμάστηκε απο την τοπική κοινότητα με ανταλλαγή επιστολών ανάμεσα σε αυτήν και τον ζωγράφο.  

Συμπερασματικά, πρέπει να πούμε ότι οι πολιτικές προτεραιότητες της κοινότητας την εποχή αυτή συμβαδίζουν με την επιλογή του αγιογράφου. Υιοθετούν τη μεγιστοποιημένη εκδοχή μιας ιστορικά επικυρωμένης από το ελληνικό κέντρο εθνικής ταυτότητας.

Η εφαρμογή αυτής της κοινωνικοπολιτιστικής αντζέντας σε περιοχές όπως η εκκλησιαστική τέχνη και ζωγραφική φανερώνει τον ενισχυμένο βαθμό ιδεολογικού ζήλου που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινότητα του Manchester.