Ο ναός μας, δείγμα μοναδικής αρχιτεκτονικής της Ορθοδόξου Εκκλησίας
Ο Ναός του Ευαγγελισμού στο Manchester είναι μοναδική περίπτωση όσον αφορά τον κλασικιστικό ρυθμό που υιοθετεί. Για να καταλάβει κανείς αυτήν την ασυνήθιστη επιλογή αλλά και τις υπόλοιπες ιδιαιτερότητές του πρέπει να λάβει υπόψη το κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον που τις διαμόρφωσαν κατά τον 19ο αιώνα.
Η παροικία του Manchester ανήκει χρονικά στην πρώτη φάση της δεύτερης περιόδου των πρόσφατων ελληνικών μεταναστεύσεων. Η πρώτη περίοδος ξεκινάει από την άλωση μέχρι τον 19ο αιώνα και η δεύτερη, στην οποία ανήκει ο ελληνισμός του Manchester, από τον 19ο αιώνα έως τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Με γεωγραφική καταγωγή τη Χίο και την Κωνσταντινούπολη, αυτοί οι Ελληνες έμποροι έρχονται στην Αγγλία, ασχολούμενοι αρχικά με το εμπόριο των σιτηρών και των νημάτων, ενώ αργότερα αναπτύσσουν ναυτιλιακές, μεσιτικές και κατόπιν χρηματιστηριακές και τραπεζικές δραστηριότητες.
Η διασπορά του Manchester διακρίνεται για τη δυναμικότητά της και την πλουτοκρατική προέλευση. Η οικονομική δύναμη των οικογενειών αντανακλάται περίτρανα στον μεγαλοπρεπή ναό που ίδρυσαν. Οι οικονομικές συνθήκες και οι ιστορικές συγκυρίες ευνόησαν την ανάπτυξη του εμπορίου, λόγω της εμπορικής θέσης ισχύος της Βρετανίας έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά την ευνοϊκή συνθήκη του 1838 καθώς και η μετατόπιση του εμπορίου σιτηρών στις αγορές της Ρωσίας και της Ανατολής.
Ο κλασικιστικός ναός του Ευαγγελισμού στο Manchester χτίζεται απο το μηδέν με την εποπτεία της ελληνικής κοινότητος. Μέχρι τότε στην Ορθόδοξη Εκκλησία είχαν δοθεί ναοί στη διασπορά που είχαν χτιστεί αιώνες πριν από την παραχώρησή τους. Η παραγγελία και η εκτέλεση του ναού ανατίθενται σε ένα δίδυμο ντόπιων αρχιτεκτόνων, τον Charles Clegg και τον John Knowles. Επομένως δεν είναι παράξενο το γεγονός της υιοθέτησης ενός αδιάντροπα κλασικιστικού στυλ που, εκ προθέσεως, τον αποσυνδεει απο το αρχιτεκτονικό τυπικό της Ορθοδοξίας.
Οι αρχιτέκτονες του ναού έχουν αφήσει ένα πλούσιο και ετερόκλητο έργο στην περιοχή του Manchester. Σε αυτούς ανήκουν τα επιβλητικότερα κτίρια της πόλης.
Γοτθικές εκκλησίες, βενετσιάνικα palazzi, αναγεννησιακά ξενοδοχεία και γραφεία αντιπροσωπεύουν με τη μοναδικότητά τους και τις εκλεκτικιστικές τάσεις τους το έργο τους στο σύνολό του. Αυτή η πολυμορφία αντανακλά τον συγκρητισμό της αρχιτεκτονικής της πόλης του Manchester. Είναι εντυπωσιακή η απουσία προϋπάρχουσας αριστοκρατίας και στοιχειωδών δημόσιων διοικητικών μηχανισμών.
Το Manchester είναι στην ουσία η πρώτη βιομηχανική πόλη. Μια νέα οικονομική δύναμη, μία νέα οικονομική τάξη νεόπλουτων που χρειάζεται να εκφραστεί σε όλες τις κοινωνικές εκφάνσεις. Μόνο έτσι μπορούμε να ερμηνεύσουμε τον ιστορικιστικό και εκλεκιστικό τρόπο εργασίας στον ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Πρόκειται περί μίας τρίκλιτης δρομαίας βασιλικής με τη χαρακτηριστική της θολωτή στέγαση (υπήρχε έως το 1960) αλλά με αρχαιοελληνικό πρόστυλο αέτωμα, κατασκευασμένο με τη χαρακτηριστικά ρωμαϊκή απότομη γωνία κλίσης.
Η στέγη πριν από το 1960 ήταν ημικυλιδρική, παραπέμποντας σε ρωμαϊκά πρότυπα κοσμικής αρχιτεκτονικής (πχ. θέρμες). Η κλασικιστική εξωτερική επένδυση της πρόσοψης με πέτρα τύπου Hollington έρχεται σε αντίθεση με το υπόλοιπο δομικό υλικό του ναού που είναι άσπρο τούβλο και τσιμέντο. Ο ναός διαθέτει πλούσια εξωτερική διακόσμηση. Αυτή την εποχή το κλασικιστικό στυλ χρησιμοποιείται στο Manchester για να μεταμφιέσει κτίρια κάθε είδους. Το δημαρχείο και τα δικαστήρια της πόλεως είναι χτισμένα με το ίδιο στυίλ και αυτό είναι σύμβολο εξουσίας τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Οι Έλληνες του Manchester μπορούσαν να ξανασυναντήσουν παντού τριγύρω τους αποδείξεις της παντοκρατορίας του προγονικού τους κλέους. Έτσι μπορεί κανείς να κατανοήσει εκ πρώτης όψεως εύκολα το γεγονός ότι με τον ίδιο τον ναό τους γίνεται μια απόπειρα φιλόδοξου προσδιορισμού της ταυτότητάς τους. Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι η κοσμική και κρατική αρχιτεκτονική του νεοκλασικισμού επηρέασε μαζί με τον συμβολικό και πολιτικό δυναμισμό της τη ναοδομία του Ιερού Ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Ένα άλλο στοιχείο που καθόρισε την αρχιτεκτονική του ναού υπήρξε η πρόσδεση της ελληνικής εκκλησίας του Manchester στο ελληνικό κράτος και την εθνική του ιδεολογία. Είναι κοινός τόπος πια ότι φορέας της νεοκλασικής ηγεμονίας στην ελληνική αρχιτεκτονική υπήρξε η βαυαρική βασιλεία. Η νεοκλασική αισθητική επιβλήθηκε απο τη βαυαρική εξουσία και βρήκε σύμφωνη την ελλαδική διανόηση. Είναι αρχιτεκτονική εμμονή της ελληνικής κρατικής μηχανής με πρόδηλη ιδεολογική κατεύθυνση.
Η διασπορά του Manchester μεγιστοποίησε τις ιδεολογικές επιλογές του ελληνικού κράτους. Η πρόθεση όμως των Ελλήνων αυτών να αφήσουν πίσω τους ένα «μνημείο εθνικής φιλοτιμίας και αφοσιώσεως εις τα πάτρια» οδήγησε σε παραμερισμό των ορθόδοξων πρωτοκόλλων μπροστά στον υπερβάλοντα ζήλο αυτής της κοσμικής αποστολής.